CAGED & solo's CAGED en majeur akkoorden CAGED en mineur akkoorden Verschuifbare Barré akkoorden Pentatonische toonladders CAGED en pentatonische toonladders Solo's spelen Moveable boxes Tot slot

CAGED en majeur akkoorden

---

Over het C A G E D systeem zijn bijna mythische verhalen geschreven, en als je af en toe de YouTube fimlmpjes bekijkt, dan lijkt het zo ongeveer een magisch hocus-pocus gebeuren.
Niets is minder waar, hoewel het voor het begrijpen van het systeem wel erg handig is, als je enige theoretische muziekkennis hebt opgedaan, met name voor wat betreft het samenstellen en begrijpen van toonladders, en de manier hoe akkoorden in elkaar steken. De website onderdelen "Basis muziektheorie" en "Akkoorden theorie" zijn daar een uitstekende basis voor.
Daarbij is het zo, dat zo ongeveer alle gitaristen het systeem al gebruiken, misschien zelfs wel zonder dat ze het weten.

De meest simpele uitleg die van het C A G E D systeem kan worden gegeven is:
CAGED is ontleend aan de vijf basisakkoorden (ook wel "kampvuur" akkoorden genoemd), die je aan het begin van de gitaarhals kunt pakken, waarbij je ook losse snaren speelt. Dat zijn de C, de A, de G, de E en de D, vandaar C A G E D.
Al deze vijf akkoorden kun je op verschillende posities op de gitaarhals spelen.

Natuurlijk bestaan er geen speciale akkoorden voor gitaar spelen rond het kampvuur. Maar het is wel zo dat het kampvuur niet echt de plek is voor virtuoze gitaarpartijen. Het gaat erom dat je met eenvoudige gitaarakkoorden een lekkere muzikale basis neerzet waar je kampvuur-genoten naar hartenlust op kunnen meezingen.

Stel dat we het C akkoord nemen, dat ziet er uit zoals je hiernaast ziet. Zoals al uitgelegd, kunnen we akkoorden op verschillende posities op de hals neerzetten. Het C-akkoord bestaat uit de grondtoon C, de (grote) terts E en de (reine) kwint G, zie de afbeelding.
Speel je dit in de "open snaren" positie, dan noemen we dat in het C A G E D systeem de C-vorm, of het C-blok. Omdat over CAGED echter veelal Engelstalige theorie is te vinden, noemen we deze C-vorm voortaan de C shape.

Je kunt ook een C-akkoord vinden door de open snaren op te schuiven naar de 3^e fret. Je maakt dan met de wijsvinger een Barré greep op de 3^e fret, en je plaatst dan een C-akkoord, door weer een C, een E en een G noot te vinden. Dat lukt ook, door een A akkoord te zetten. Dus je krijgt een C-akkoord door op de 3^e fret een Barré A-akkoord te plaatsen. Vandaar de naam A shape, maar let op: het blijft een C-akkoord! Kijk eens naar onderstaande afbeelding.

In de afbeelding zie je tevens een C-akkoord op de 5^e positie, en op de 8^e en de 10^e positie. We laten je ook zien welke shapes dat zijn: van links naar rechts de C-shape, A-shape, G-shape, E-shape en de D-shape, en voilà, het C A G E D systeem.
Het onderste rijtje akkoordiagrammen laat je de exacte vorm zien van de shapes, en je herkent daarin ongetwijfeld de basisakkoorden A, G, E en D, zoals je die gewend bent vanaf de "open" snaar-positie op de hals te zetten. Deze shapes kun je voor ieder akkoord C, A, G, E en D gebruiken. Onderstaand een voorbeeld met het D-akkoord, met de tonen (noten) D, F# en A.

Je zult de truc wel door hebben, we geven nu nog de posities van de C A G E D shapes bij de akkoorden E, A en G, zodat je helemaal compleet bent.

Je snapt wel dat het een beetje lastig wordt als je niet weet wat de grondtoon, terts en kwint van een akkoord zijn, en als je niet weet hoe alle noten op de gitaarhals heten. Het enige dat we je kunnen aanraden, als je zelf nog meer shapes wilt vinden, is dat je de onderdelen "Basis muziektheorie" en "Akkoorden theorie" website onderdelen eens goed doorneemt. We zullen straks leren dat er bij de C A G E D shapes nog toonladders gemaakt kunnen worden, die tot een soort "toonladder-shapes" leiden.
Als je de posities van deze toonladders op de gitaarhals uit je hoofd leert (en dat zijn vijf stuks), dan hoef je (bijna) geen noten te leren, en je hoeft "slechts" creatief de toonladders te spelen en te combineren, om de mooiste solo's voor elkaar te krijgen. Dat bespreken we verderop.

CAGED en mineur akkoorden

---

We hebben de shapes van de majeur akkoorden behandeld. Wat voor majeur akkoorden geldt, is ook van toepassing op mineur akkoorden. Nu gaan we de mineurvarianten (Cm, Am, Gm, Em, Dm) onder de loep nemen. En ja, ook nu is het weer C A G E D, zoals je aan de akkoorden volgorde ziet.

Per akkoord zie je de standaard shape die erbij hoort, op basis van de grondtoon, de terts en de kwint in het akkoord. Voor het C mineur akkoord is dat respectievelijk de (in het blauw aangegeven), de (in het zwart), en de (in het wit).

Onderstaand hebben we weer alle shapes per basis shape C (Cm), A (Am), G (Gm), E (Em) en D (Dm) uitgewerkt. En denk eraan, met als voorbeeld de C mineur (C shape) hieronder, De A, de G, de E en de D shapes ernaast, zijn allemaal C mineur akkoorden, alleen op een andere positie op de hals gespeeld.

Met behulp van deze kennis ben je in staat om op bijna iedere positie van de gitaarhals het gewenste majeur of mineur akkoord te spelen. Het C A G E D systeem biedt nog veel meer mogelijkheden, onder andere met verschuifbare Barré akkoorden. Dat behandelen we in de volgende paragraaf.

Verschuifbare Barré akkoorden

---

We hebben in de voorafgaande paragrafen gezien, dat we met shapes binnen het C A G E D systeem een grote variëteit hebben aan posities op de gitaarhals, waarbij we vooraleerst zijn uitgegaan van de majeur en mineur drieklanken. Stel je eens voor dat we dit soort verschuivingen met complete akkoorden gaan doen, niet alleen met drieklanken.

We gaan hiervoor gebruik maken van Barré akkoorden. Voor een uitleg hiervan, zie het website onderdeel "Akkoorden theorie". We herhalen even wat daar over open en Barré akkoorden is verteld.

Open akkoorden

De meeste gitaristen zullen beginnen met het leren van akkoorden in een "open" positie. Open positie akkoorden zijn akkoorden die open snaren bevatten (snaren die niet zijn ingedrukt maar wel worden gespeeld), en worden meestal gespeeld in de top drie of vier frets volgens het voorbeeld van open F-akkoord aan de linkerkant.

Open akkoorden zijn een belangrijke eerste stap. De verschillende gitaargrepen helpen bij de ontwikkeling van de vingerkracht, wat weer hard nodig is als je Barré akkoorden wilt gaan spelen. Veel van de akkoordvormen worden aangepast om Barré akkoorden op de hals te zetten, waarbij met name de open A- en E-akkoordvormen daarvoor worden gebruikt.

Barré akkoorden

Barré akkoorden (ook bekend als gesloten positie akkoorden) bevatten geen open snaren en vereisen over het algemeen als het ware het beginpunt van de gitaarhals wordt verplaatst naar een fret verder op de hals. De wijsvinger wordt dan gebruikt om de snaren op die nieuwe positie ingedrukt te houden.

Barré akkoorden zijn over het algemeen een stuk moeilijker te "grijpen" voor beginners, vooral op de akoestische gitaar (die een bredere hals heeft dan de standaard elektrische gitaar), en vereisen daarom een stevige vingerkracht en speelbehendigheid.

Wat gebeurt er op de gitaarhals als je Barré akkoorden gaat gebruiken? In feite kun je ieder Barré akkoord beschouwen als een "shape", net zoals we hiervoor met de open akkoorden hebben gedaan. Nemen we als uitgangspunt het open C-akkoord en we schuiven dit én positie verder op de gitaarhals. We krijgen dan het volgende:

Je ziet hiernaast wat er gebeurt als we het open C-akkoord als Barré akkoord op de eerste fret zetten. We hebben nog steeds dezelfde "shape", alleen worden nu de open snaren vervangen door de Barré greep op de eerste fret.
We hebben de vingerzettingen er ook bij geplaatst, als je dat niet helemaal doorhebt, raadpleeg het website onderdeel "Akkoorden theorie".
Je ziet dat door het open C-akkoord te verschuiven naar de 1^ste fret, je wijsvinger een andere functie krijgt, die moet nu de snaren blokkeren op de eerste fret. Je pink, die je tot nu toe waarschijnlijk niet veel hebt gebruikt, is een onmisbaar hulpmiddel bij Barré akkoorden. Er zijn gitaristen die hebben zulke lange vingers, dat ze bij Barré akkoorden de pink uitschakelen, door hun duim heel ver over de gitaarhals te leggen, en daarmee de pink positie vervangen. Dat kan uiteraard ook.

Let ook eens goed op de grondtoon van het open C akkoord, de blauw omcirkelde C op de A-snaar (de 5^e snaar). Doordat je één fret bent opgeschoven, is je C-akkoord nu een C♯-akkoord (Cis) geworden! Dezelfde shape, andere positie op de hals.

Nu is het handig als je wat begrijpt van toonladders, akkoorden en noten. Als je naar de A-snaar van je gitaar kijkt, waar de grondtoon van het C akkoord ligt (op de 3^e fret), en je weet de andere noten op de A-snaar, dan weet je precies wat voor Barré akkoord je speelt in de C akkoord shape.

Je ziet de grondtoon C opschuiven naar C♯, D, D♯, E, F, F♯, G, G♯, enzovoorts.
Daardoor wordt het C-akkoord een C♯-akkoord, D-akkoord, D♯-akkoord, E-akkoord, F-akkoord, F♯-akkoord, G-akkoord, G♯-akkoord, etc.

Ook na de 12^e fret kun je verder gaan met Barré akkoorden maken op basis van de C shape, maar het wordt wel steeds moeilijker goede Barré grepen te maken, omdat de afstanden tussen de frets steeds kleiner worden.
We laten nog een voorbeeld zien van het opschuiven van het A mineur akkoord, waarvan de grondtoon ligt op de G snaar (3^e snaar), 2^e positie.

Je ziet dat door het verschuiven van het A mineur akkoord, met behulp van een Barré greep, het akkoord verandert in een A♯ mineur-akkoord, een B mineur-akkoord, een C mineur-akkoord, een C♯ mineur-akkoord, etc.

Dit verschuiven kun je doen met ieder akkoord. Stel dat je zou uitgaan van een D♯m7 akkoord (Dis mineur septiem akkoord).
De grondtoon van het akkoord ligt op de D-snaar (de 4^e snaar), en wel op de 1^ste fret. Dit is een lastig akkoord, het kent geen open snaren. Tenzij je heel lenige en lange vingers hebt, zul je het D♯m7 akkoord al in de grondpositie met een Barré greep moeten spelen. Schuif je het akkoord telkens één fret op, dan krijg je respectievelijk een Em7, een Fm7 en een F♯m7 akkoord.

Door te blijven denken in shapes, en met behulp van de Barré greep, kun je ieder denkbaar akkoord op de gitaarhals positioneren. Houd er rekening mee dat er soms zulke bizarre akkoorden zijn, dat het voor veel gitaristen onmogelijk wordt, een dergelijk akkoord zonder vingerblessures te zetten. Er zit dan niet veel anders op, dan een vervangend akkoord te zoeken.

Voorbeeld

Een mooi voorbeeld van wat je met Barré shapes kunt doen, vind je in het nummer "Long Train Running" van de Doobie Brothers, waarin Tom Johnston laat horen waarom hij een meester gitarist is, met prachtig rhythm guitar spel.
De basisakkoorden die Tom Johnston voor het ritme gebruikt zijn allemaal Barré grepen, en in tamelijk hoge posities op de hals, dus voor veel gitaristen die hem na willen doen, best een hele klus. Je zou theoretisch kunnen gaan zoeken naar vergelijkbare shapes, maar dan te beginnen vanaf de 0-positie van de gitaarhals (open snaren).

Als je de grondtonen zou pakken van het Cm7 akkoord, en dat zijn C, B♭, G en E♭, dan kun je een Cm7 akkoord inderdaad vanuit een open positie pakken (zie de afbeelding).
Je hebt een "shape" gevonden. Door de shape op te schuiven naar de 2^e positie kun je een Dm7 akkoord maken, en de shape doorschuiven naar de 7^e positie geeft een Gm7 akkoord.
Voor het D♯ akkoord is het voldoende om de al bekende D majeur shape één positie op te schuiven.
Theoretisch zou je nu de akkoordenreeks van dit Doobie Brothers nummer met de nieuw gevonden akkoorden kunnen spelen.
Overigens klinkt het spelen van dit nummer met deze nieuw gevonden akkoorden absoluut niet, zeker niet in vergelijking met de originele akkoorden, maar goed, het gaat om het idee van de shapes.

Je kunt de moeilijke Barré grepen van dit nummer beter transponeren, zie daarvoor het website onderdeel "Toonladders".
Als je dit wilt proberen, dan zou het nummer getransponeerd kunnen worden vanuit de oorspronkelijke toonsoort A♯ naar een andere toonsoort. Je kunt hiervoor online hulpmiddelen gebruiken, of de "Akkoordenzoeker (tool)" bij het website onderdeel "Akkoorden theorie". Hoewel de laatste optie wel een bijzonder bewerkelijke optie is, door de vele keuzemogelijkheden.


Dan nog moet je waarschijnlijk het een en ander aanpassen, maar uiteindelijk kun je transponeren zoals je hiernaast ziet.
Het aardige is dat alle akkoorden op de 3^e fret in Barré gespeeld moeten worden, en als alle akkoorden op dezelfde fret beginnen, kun je natuurlijk ook een Capo (of Capotasto) op de derde fret bevestigen.

Daardoor maak je het leven erg eenvoudig voor jezelf, want in plaats van alle ingewikkelde Barré grepen speel je nu de standaard akkoorden die je al kent. Door de Capo te gebruiken, speel je in plaats van een:

Barré Gm een Em;
Barré Cm7 een Am7;
Barré E♭ een C;
Barré D7 een B7.

De les die we hieruit kunnen trekken is dat we met de shapes uit het C A G E D systeem veel kunnen oplossen qua akkoorden, en veel mogelijkheden hebben akkoorden zodanig te positioneren op de gitaarhals dat het gemakkelijker wordt een song te spelen, maar in een aantal gevallen is dat niet genoeg. Het enige dat er dan op zit, is het muziekstuk naar een (gemakkelijker te spelen) toonsoort te transponeren.

Pentatonische toonladders

---

Een derde belangrijke mogelijkheid die je met het C A G E D systeem hebt, is dat je er toonladders op kunt "bouwen". en laat dat nu heel belangrijk zijn om te leren soleren over de gitaarhals.
We kennen al de C A G E D shapes bij majeur en mineur akkoorden, shapes bij de open en Barré akkoorden, en er komt een nieuwe vorm van shapes bij, en dat zijn de toonladder shapes. Het begrip toonladders wordt uitgebreid behandeld in de website onderdelen "Basis muziektheorie" en "Toonladders".

Naast de twee meest gebruikte toonladders, de majeur en mineur toonladders, is er ook de pentatonische toonladder. Ondanks dat de majeur en mineur toonladder al eeuwenlang het meest gebruikt worden in onze westerse cultuur klinken de pentatonische toonladders ook erg vertrouwd in onze oren.
Vooral voor de mensen die veel naar pop, blues en rock luisteren klinkt deze toonladder erg bekend. De pentatonische toonladder is er in twee varianten. Namelijk de majeur- en de mineur.

Het woord pentatoniek is afgeleid van het Griekse woord "Pente". Dit Griekse woord staat voor het cijfer vijf. Dit omdat in de pentatoniek gebruikt wordt gemaakt van een toonreeks van vijf tonen, en dat is in tegenstelling tot bijvoorbeeld de majeur toonladder, die gebruikt maakt van zeven tonen (zie daarvoor de website onderdelen "Basis muziektheorie" en "Toonladders").
De pentatonische toonladder is in feite geen toonladder, maar wordt afgeleid uit de majeur en mineur toonladders.

De pentatonische toonladders zijn niet voor niets een van de meest geliefde toonladders. Dit vanwege hun enorm sterke melodische eigenschappen. Veel riffs en solo's uit de Rock, Pop en Blues muziek zijn gebaseerd op de pentatonische toonladder.

De majeur pentatonische toonladder

De pentatonische majeur toonladder is een afgeleide van de bekende majeur toonladder. Uit de majeur pentatonische toonladder worden de leidtonen weggelaten zodat de pentatoniek kan ontstaan. Leidtonen zijn tonen met een halve toonafstand naar een andere toon.

In de C majeur toonladder hierboven wordt er tussen de E en F, en de B en C (het octaaf), gebruik gemaakt van een ½ toonafstand. In de C majeur pentatonische toonladder worden daarom de F (½ van E verwijderd) en de B (½ toon van C octaaf) weggelaten. De C majeur pentatonische toonladder bestaat dan uiteindelijk uit de tonenreeks C-D-E-G-A-C.

De andere toonladders uit het C A G E D systeem omzetten naar pentationische toonladders, levert het volgende op:

De mineur pentatonische toonladder

De mineur pentatonische toonladder is nauw verbonden met de majeur pentatonische toonladder. Beiden kunnen namelijk dezelfde tonen bevatten.
A mineur pentatonisch en C majeur pentatonisch toonladders gebruiken dezelfde tonen, omdat de A mineur toonladder de parallele toonladder is van de C majeur toonladder, zie daarvoor de onderdelen "Basis muziektheorie" en "Toonladders" van deze website.

De parellelle mineur toonladder vind je altijd op de zesde noot van de majeur toonladder, bijvoorbeeld: de zesde toon van C majeur is A. Dat betekent dat de parellelle mineur toonladder van C dus A mineur is.
De A mineur pentatonische toonladder is A - C - D - E - G - A.
De C majeur pentatonische toonladder is C - D - E - G - A - C.
In principe dus dezelfde tonen alleen het verschil is dat de mineur pentatonische toonladder begint met de A en de majeur pentatonische toonladder met de C.

Laten we eens kijken hoe we de A mineur Pentatonische toonladder hebben gevonden: