Muziekgenres: Funk • (Neo) Soul • (Smooth) Jazz


Korte inleiding

Geschiedenis

Jazz gitaarakkoorden en progressies

Toonladders in Jazz muziek

Slagritmes

Single note themes, fills en licks

Aanvullend oefenmateriaal



Korte inleiding


Je navigeert naar dit website onderdeel vanuit de menu optie "Muziekgenres", of door middel van de "Fast Track & Handleiding" menu optie.
Om terug te keren naar het hoofdmenu van "Muziekgenres", kies je deze menu-optie via de horizontale menubalk bovenin je scherm.

Zoals al in het hoofdmenu van "Muziekgenres" uitgelegd, is het belangrijk dat je de nodige voorkennis bezit. Mocht je die niet hebben, dan raden we je sterk aan eerst de theoretische website onderdelen door te nemen. Lees dan in ieder geval nogmaals de theorie over de pentatonische toonladders, omdat dit wezenlijk is te begrijpen hoe Blues toonladders en akkoordprogressies tot stand komen, en zeker voor wat betreft het spelen van solo's, is deze kennis onontbeerlijk.



Geschiedenis


Funk is energieke dansmuziek dat ontstaan is uit een combinatie van soul, rhytm and blues (R&B), gospel en jazz van de jaren zestig van de vorige eeuw. De muziek heeft een prominente plaats voor bas en drums die zorgen voor een midtempo-dansmuziek ritme.

De drum en bas werken opzwepend. Hier komt de term funk waarschijnlijk ook om de hoek kijken. Funk is een sexuele term (funk symboliseert de geur van zweten, bijvoorbeeld tijdens geslachtsgemeenschap), en deze muziek werd als extreem sexy beschouwd. Funk stond daarmee dan ook eerst wat lager op de sociale ladder. Funk begint als zwarte muziek met teksten die de gekleurde, vaak arme bevolking aanspreekt, maar dat veranderd dan spoedig. De blanke bevolking vindt tot dan de rock 'n roll helemaal geweldig, maar gaat al snel ook om naar het nieuwe genre.

Bij de funk gaat het vooral om de zogeheten "groove". De term "groove" komt uit de tijd van de platenspeler, waarbij de muziek tot stand kwam doordat een naald door een groef (groove) liep. "Groove" staat dan voor het gevoel van een voortstuwende ritmische beat of tune als een voortdurende herhaald patroon (staccato gespeeld).

De "groove" is een relatief rustig ritmepatroon van bas en drums, waarbij er nadruk wordt gelegd op de eerste tel van elke vierkwartsmaat die verdeeld is in ritmes van 16de noten. Dat wordt versterkt door accenten en "riffs" (ritmisch loopje) die de andere instrumenten als elektrische gitaar, (Hammond-) orgel of de kopersectie spelen. Vooral de basgitaar heeft met zijn baslijnen een belangrijke rol in de funk, waarbij zowel de snaren ritmisch worden aangeslagen als worden geplukt. De basgitarist Larry Graham van de band Sly and the Family Stone zou dit hebben bedacht. Ook is er meer nadruk op de melodie.

De noten van het ritme worden niet precies op de juiste tel gespeeld, waardoor het ritme als levendiger wordt ervaren, hetgeen schijnt uit te nodigen op de muziek te dansen. De nadruk van de muziek zelf ligt meer op ritme dan op melodie of harmonie. De eerste noot wordt extra benadrukt door de bas. In de melodiesectie wordt op de "groove" het ritme van de melodie geëxtrapoleerd.

James Brown is vooral de bedenker van de "funky" ritmes en dansbewegingen (zie ook funkdance) en haalde dit uit de Afro-Cubaanse mambo. De makers van de latere dancemuziek zullen hiervan nog graag gebruik maken. Ook Sly Stone, Jimi Hendrix en de begeleidingsband "the Bar-Keys" van de zanger Otis Redding doen veel baanbrekend werk voor de funk. Er wordt meer improvisatie aan de funk toegevoegd. Dat wordt ook wel "jammen" genoemd. De "call and response" (vraag en antwoord) uit de blues wordt gespeeld tussen twee elektrische gitaren. De beat en de "groove" van de funk is overigens vloeiender, minder statisch dan die van de mechanische synthesizerbeat van de disco uit de latere jaren.

In de jaren '70 van de twintigste eeuw verschijnen op het toneel ook funk-big-bands als Kool & The Gang, Earth Wind & Fire en de Commodores. In New Orleans wordt de funk sterk beïnvloed door de jazz en R&B, en gemengd met Zuid-Amerikaanse ritmen. Eind jaren '70 krijg je allerlei mengvormen van jazz en funk, bekend als fusion en funkrock. Vanaf de jaren '80 begint men de funk ook buiten de Verenigde Staten te spelen. Zo treedt Level 42 in Groot-Brittannië als funkband op. In Afrika kom je vooral funkliefhebbers tegen met grote ghettoblasters (grote draagbare radiocassetterecorders).

Een nog nieuwere variant komt eind jaren '80 uit Washington D.C. - de GoGo. Dit is dansmuziek waarbij het publiek als het ware een bijdrage levert aan de muziek. Bekendste GoGo bands zijn Chuck Brown & The Soul Searchers en Trouble Funk. Ook Prince (in wezen een funkartiest) levert een belangrijke bijdrage aan de verdere ontwikkeling van de funk. De beats van James Brown zullen later ook doordringen in de Hiphop.

De afgeleide vormen van funk zijn:
James Brown in de jaren 60 van de vorige eeuw
Subgenres van funk zijn:

Fusion genres die uit funk voortkomen:


In de Nederpop zijn Amerikan Gypsy, Houseband, Traffic Jam, Candy Dulfer en Hans Dulfer bekende vertegenwoordigers van de funk.

De bovenstaande opsomming maakt wel duidelijk wat de immens grote invloed van funkmuziek in de populaire muziekwereld is.
Je weet inmiddels dat funk is ontstaan uit diverse (oudere) muziekvormen), en dat funk in de huidige tijd is geïntegreerd in allerlei andere muzikale stromingen. Via onderstaande tijdlijn proberen we dat een beetje duidelijk te maken.

Voor dit website-onderdeel zullen we vooral kijken naar de wederzijdse invloed van funk en (smooth) jazz op elkaar. (Smooth) jazz, funk, (neo) soul, disco en fusion zijn vaak gebaseerd op akkoordstructuren die uit de (traditionele) jazz komen, naast gelijkluidende akkoordprogressies en (vaak ook) slagritme-stijlen.



Jazz gitaarakkoorden en progressies


Een eerste elementaire stap is het begrijpen en doorgronden van jazz gitaarakkoorden. Terwijl solo's spelen hetgeen is, waar de meesten van ons onze tijd aan willen besteden in de oefenruimte, brengen gitaristen op de bühne het grootste deel van de tijd door met het spelen van akkoorden. Daarom is het essentieel om jazzakkoorden en progressies te bestuderen. Met een sterke beheersing van akkoorden en progressies kun je als jazz of funkgitarist perfect deelnemen aan elke jam of optreden.

De 17 akkoordvormen (of shapes) die we in dit deel behandelen, vormen een essentiële kennisbron voor elke beginnende jazz/funkgitarist om mee aan de slag te gaan. De akkoorden die we behandelen zijn majeur 7, dominant 7, mineur 7, half verminderd 7 en verminderd 7. Voor de 7 mag je hier ook septiem lezen.

Eerst een kleine inleiding in akkoordkennis. Hiernaast zie je hoe het ene akkoord in het andere akkoord overgaat, door het aanpassen van slechts één noot. Dit kan je helpen bij het onthouden van akkoordvormen, en het leert je begrijpen wat het relationele kader tussen akkoorden is. Je ziet, dat het Majeur 7 en het 7 akkoord slechts een noot verschil hebben, en hetzelfde geldt weer voor voor het 7 en het Mineur 7 akkoord.


Je weet uit de akkoordentheorie dat de grondtoon van een akkoord (de "root note" of "bass note") op alle mogelijke plaatsen op de gitaarhals kan worden gevonden. We laten je onderstaand zien hoe het C akkoord zoals je hierboven ziet, met een grondtoon op verschillende snaren, kan worden gespeeld. De grondtoon wordt daarbij gespeeld door de positie met de duim van je linkerhand te spelen, de andere noten in het akkoord met de vingers 1, 2 en 3, oftewel de index-, middel- en ringvinger.

Grondtoon op de 6de snaar, de lage-E snaar


Grondtoon op de 5de snaar, de A snaar


Grondtoon op de 4de snaar, de D snaar


Transponeren van akkoorden

Met de C shapes die we je hierboven hebben gegeven, kun je nu naar hartelust transponeren. Als je niet meer weet wat transponeren precies inhoudt, lees dan het website-onderdeel MUZIEKTHEORIE | TOONLADDERS, en het E-boek "Muziektheorie: overzichtelijk en praktisch", dat je kunt terugvinden onder PROGRAMMA'S EN DOWNLOADS | E-BOEKEN.
We transponeren het Cmaj7 akkoord met de grondtoon op de 6de snaar, de lage-E snaar, naar een drietal posities terug, en vooruit op de gitaarhals.


Nu gebruiken we het Cmaj7 akkoord met de grondtoon op de 5de snaar, de A snaar, en ook dit akkoord transponeren we 3 posities terug, en 3 posities verder, op de gitaarhals.


Voorbeeld van een Jazzprogressie

Noot Vooraf! als je niet precies meer weet wat een akkoordprogressie is, raadpleeg dan MUZIEKTHEORIE | AKKOORDEN | AKKOORDENTHEORIE, en/of MUZIEKTHEORIE | HARMONIELEER, en het E-boek "Muziektheorie: overzichtelijk en praktisch", dat je kunt terugvinden onder PROGRAMMA'S EN DOWNLOADS | E-BOEKEN.

Een essentiële akkoordprogressie in jazzmuziek (in een majeur toonladder) is ii - V - I - vi.

In het geval je in een C majeur toonladder deze progressie gaat spelen, zou dat er als volgt uitzien:



We kunnen deze akkoorden ook verderop schuiven op de gitaarhals,en dan ziet de progressie er als volgt uit:







Toonladders in Jazz muziek


Om jazzy solo's te kunnen spelen, is het belangrijk dat je weet welke toonladders in de jazz muziek worden gebruikt. We leren je niet alle mogelijke toonladders die je nodig hebt om een geweldige jazzgitarist te zijn, maar de toonladders die we in deze sectie behandelen, maken deel uit van een basis skillset die nodig is, om naar het expert niveau te gaan in je solo's. Het zijn tevens de toonladders die er toe doen, als je funkmuziek wilt gaan spelen.

In deze sectie gaan we geen zeer gedetailleerde uitleg geven over toonladders, omdat alles wat daarover is te zeggen, is terug te vinden bij de website-onderdelen:

•  MUZIEKTHEORIE | TOONLADDERS
•  MUZIEKTHEORIE | AKKOORDEN | AKKOORDEN THEORIE
•  MUZIEKTHEORIE | CAGED SYSTEEM & SOLO'S
•  MUZIEKTHEORIE | HARMONIELEER

en de navolgende E-boeken onder PROGRAMMA'S & DOWNLOADS | E-BOEKEN:

•  Muziektheorie: Overzichtelijk en Praktisch
•  Funky Times: Ritmespel in Funkmuziek
•  Nieuwsbrief Special: Cheat Sheets: alle Shapes & Shifts voor je gitaarspel
•  Nieuwsbrief Special: Kerktoonladders
•  Nieuwsbrief Special: Pentatonische toonladders en akkoorden
•  Nieuwsbrief Special: Solo's spelen in het CAGED systeem

Blues toonladders

De eerste toonladder die je kunt gebruiken om te soleren is de blues toonladder. Blues toonladders zijn afgeleid van pentatonische toonladders, waarbij we mogen zeggen dat je bij mineur pentatonisch wat meer bluesgevoel krijgt, dan bij majeur pentatonisch. Dat komt doordat mineur pentatonisch een kleine terts en een kleine septiem bevat, twee van de drie "blue notes" uit de bluestoonladder.

Om van een pentatonische majeur/mineur toonladder een Blues toonladder te maken, hebben we drie "Blue Notes" nodig, dat hebben we zojuist uitgelegd. Dat zijn de kleine terts, verminderde kwint en kleine septiem. Twee van de drie bevinden zich al in de pentatonische toonladders, de Blue Note die ontbreekt om een pentatonische Blues toonladder te creëren, is in het geval van een majeur toonladder de verminderde terts (♭-terts of ♭-third), en in het geval van een mineur toonladder is dat de verminderde kwint (♭-kwint of ♭-fifth).
In de afbeelding hiernaast zie je de C majeur respectievelijk de A mineur toonladder, weergegeven op de noten-/TAB balk waarbij de "Blue Notes" met rood omcirkeld zijn. In feite hebben we één noot aan de standaard pentatonische toonladders toegevoegd, en wel als volgt:

ToonladderNoten
C majeur pentatonisch C D E G A C
C majeur blues C D E♭ E G A C
A mineur pentatonisch A C D E GA
A mineur blues A C D E♭ EGA

Je kunt dit nu weer "vertalen" naar de 5 Shapes die je over de hals kunt spelen, waarbij je rechts de A, E en G-Shape ziet, die we nu gebruiken in de C majeur Blues toonladder, waarbij we de grondtoon (prime) "C" hebben aangegeven met een blauwe stip, en de toegevoegde Blue Note (de E♭) die je kunt spelen, met een rode stip.
De fretnummering hebben we onder de Shapes gezet, zodat je direct deze C majeur Blues Shapes kunt oefenen op je gitaar.

Hoe werkt dit nu? Als je op de gitaarhals kijkt naar wanneer de eerste C noot bijvoorbeeld voorkomt op de A-snaar, dan is dat op de 3e fret. Zou je de A-shape nu als C majeur Blues Shape willen spelen, begin dan op de 3e fret van de A snaar, dus bij de grondtoon van de toonladder. De volgorde van de noten over de snaren van deze A-Shape vind je onderstaand, waarbij we de toegevoegde Blue Notes in een afwijkende kleur hebben weergegeven.

Snaar Fret 1 Fret 2 Fret 3 Fret 4 Fret 5 Fret 6
e (1e snaar)     G   A  
B (2e snaar)     D E♭ E  
G (3e snaar)   A     C  
D (4e snaar) E♭ E     G  
A (5e snaar)     C   D E♭
Lage-E (6e snaar) --- niets ---

Blues toonladders in majeur en mineur

Je kunt nu met de opgedane kennis zonder twijfel de overige pentatonische Blues toonladders in majeur en mineur zelf samenstellen, we geven je toch even de tabellen waarin je de majeur en mineur toonladders gebroederlijk naast elkaar aantreft.

Blues pentatonisch majeur Blues pentatonisch mineur
Toonladder Noten   ToonladderNoten
C C D E♭ E G A C Cm C E♭ F G♭ G B♭ C
D D E F F♯ A B D Dm D F G A♭ A C D
E E F♯ G G♯ B C♯ E Em E G A B♭ B D E
F F G A♭ A C D F Fm F A♭ B♭ C♭ C E♭ F
G G A B♭ B D E G Gm G B♭ C D♭ D F G
A A B C C♯ E F♯ A Am A C D E♭ E G A
B B C♯ D D♯ F♯ G♯ B Bm B D E F F♯ A B
D♭ D♭ E♭ F♭ F A♭ B♭ D♭ C♯m C♯ E F♯ G G♯ B C♯
E♭ E♭ F G♭ G B♭ C E♭ D♯m D♯ F♯ G♯ A A♯ C♯ D♯
F♯ F♯ G♯ A A♯ C♯ D♯ F♯ F♯m F♯ A B C C♯ E F♯
A♭ A♭ B♭ C♭ C E♭ F A♭ A♭m G♯ B C♯ D D♯ F♯ G♯
B♭ B♭ C D♭ D F G B♭ B♭m B♭ D♭ E♭ F♭ F A♭ B♭

Mineur toonladders

Het type toonladder bepaalt vaak de sfeer van de muziek. De majeur toonladder klinkt vrolijker en meer opgewekt, de mineur toonladder klinkt wat triester, tragischer of melancholiek. Onthoud altijd: niet alleen majeur en mineur bepalen hoe vrolijk of droevig een nummer klinkt. Ook ritme, tempo, dynamiek en de gebruikte instrumenten hebben hier invloed op. Zo wordt langzame, zachte muziek eerder als droevig ervaren, terwijl "upbeat", harde muziek, vaker als vrolijk wordt ervaren.
Zowel in de funk, blues, rock als jazz is men verzot op mineurtoonladders. Het is dus erg belangrijk dat je de theorie met betrekking tot mineur toonladders snapt, zeker als je de toonladders wilt gaan gebruiken om over te soloën.

We onderscheiden in mineur de volgende drie toonladdertypen:

Natuurlijke mineur toonladders

In de webmodule MUZIEKTHEORIE | TOONLADDERS is uitgebreid besproken, wat de "stappenplannen" in majeur en mineur toonladders zijn. Met het stappenplan wordt de onderlinge afstand tussen de verschillende noten in een toonladder bedoeld.
Het stappenplan van de mineur-toonladder is als volgt: 1   ½   1   1   ½   1   1.

Nemen we als voorbeeld een C Mineur toonladder, dan ziet er dat in notenschrift, op het piano toetsenbord, en de gitaarhals als volgt uit:


Je kunt gebruikmaken van het mineur stappenplan, dus 1   ½   1   1   ½   1   1,een andere mogelijkheid is om vanuit de majeur toonladders te bepalen welke mineur toonladder erbij hoort. Daarmee vind je ook iedere mineur toonladder. Dus stel dat je de theorie over de majeur toonladders volledig in je hoofd hebt zitten, dan kun je vandaar uit de bij elke majeur toonladder de bijbehorende mineur toonladder bepalen. Je doet dit door voor iedere majeur toonladder de parallelle mineur toonladder te bepalen. Daarbij heeft de mineur toonladder dezelfde voortekens (kruizen ♯ en mollen ♭), als de parallelle majeur toonladder. Zie daarvoor weer de webmodule MUZIEKTHEORIE | TOONLADDERS.

Voor het gemak geven we je een tabel met de natuurlijke mineur toonladders met hun bijbehorende parallelle majeur toonladders.

Grondtoon Noten (Nederlands) Noten (Engels) Parallelle majeur
A A B C D E F G A A B C D E F G A C
E E Fis G A B C D E E F♯ G A B C D E G
B B Cis D E Fis G A B B C♯ D E F♯ G A B D
Fis (F♯) Fis Gis A B Cis D E Fis F♯ G♯ A B C♯ D E F♯ A
Cis (C♯) Cis Dis E Fis Gis A B Cis C♯ D♯ E F♯ G♯ A B C♯ E
Gis (G♯) Gis Ais B Cis Dis E Fis Gis G♯ A♯ B C♯ D♯ E F♯ G♯ B
Dis (D♯) Dis Eis Fis Gis Ais B Cis Dis D♯ E♯ F♯ G♯ A♯ B C♯ D♯Fis (F♯)
 
D D E F G A Bes C D D E F G A B♭ C D F
G G A Bes C D Es F G G A B♭ C D E♭ F G Bes (B♭)
C C D Es F G As Bes C C D E♭ F G A♭ B♭ C Es (E♭)
F F G As Bes C Des Es F F G A♭ B♭ C D♭ E♭ F As (A♭)
Bes (B♭) Bes C Des Es F Ges As Bes B♭ C D♭ E♭ F G♭ A♭ B♭ Des (D♭)
Es (E♭) Es F Ges As Bes Ces Des Es E♭ F G♭ A♭ B♭ C♭ D♭ E♭ Ges G(♭)

Om de theorie over de natuurlijke mineur toonladders af te sluiten, geven we je een tweetal shapes die je kunt gebruiken om een natuurlijke mineur toonladder te oefenen.


Harmonische mineur toonladders


De natuurlijke mineur toonladders heeft exact dezelfde noten als de parallelle majeur toonladder, dat kun je in de tabel hierboven nakijken. We laten dat in een schema'tje hiernaast nog eens zien.

Let op de toonsafstanden tussen de 7de en de 8ste toon. In majeur is dit een halve afstand. In natuurlijk mineur is dit een hele toonsafstand. De majeur ladder heeft een zogenaamde leidtoon, dit is de 7de toon die ons als het ware naar de grondtoon (hier de 8ste toon) of slottoon brengt met, een halve afstand. Een dergelijk "leidtooneffect" krijg je alleen met een halve toonsafstand en niet met een hele toonsafstand. De natuurlijke mineur toonladder heeft géén halve toonsafstand aan het eind en bevat daarom ook geen leidtoon.

Als je in de natuurlijke mineur toonladder de 7de toon verhoogt, krijg je toch een leidtoon. op die manier ontstaat de harmonische mineur toonladder. Hieronder het verschil in toonsafstanden tussen de natuurlijke en de harmonische a mineur toonladder.

Toonladder type Noten
A mineur natuurlijk a b c d e f g a
toonsafstand 1 ½ 1 1 ½ 1 1
A mineur harmonisch a b c d e f g♯ a
toonsafstand 1 ½ 1 1 ½ 1 ½

Doordat de 7de toon verhoogd wordt is er een leidtoon ontstaan waardoor je beter kunt horen wanneer een muziekstuk in mineur afgelopen is. Er is een betere samenklank, een betere harmonie ontstaan. Vandaar de naam!
Dit effect wordt eigenlijk pas duidelijk als je het muziekstuk hoort met de juiste akkoorden erbij op een toetsinstrument (bijvoorbeeld piano) of ander akkoordinstrument. Let op de verandering tussen de 6de en de 7de toon: dit is een sprong geworden van 1½ toon (een overmatige secunde, zie MUZIEKTHEORIE | TOONLADDERS).
Conclusie: je kunt dus een oorspronkelijke kleine terts toonladder veranderen in een harmonische kleine terts toonladder door de 7de toon te verhogen. Als laatste een tabel met een overzicht van alle mineur harmonische toonladders. Zoals je weet uit de muziektheorie van deze website moet je er altijd naar streven dat alle noten volgordelijk voorkomen. We hebben daarom een kolom aan de tabel toegevoegd die we "juiste schrijfwijze" noemen. Daarin geven we weer hoe je de noten in een bepaalde toonladder officieel zou moeten opschrijven.

Overzicht toonladders harmonisch mineur
Toonladder Noten Juiste schrijfwijze
A A    B    C    D    E    F    G♯    A
A♯ A♯    C    C♯    D♯    F    F♯    A    A♯ A♯    B♯    C♯    D♯    E♯    F♯ G    G♯♯
B♭ B♭    C    D♭    E♭    F    G♭    A    B♭
B B    C♯    D    E    F♯    G    A♯    B
C C    D    E♭    F    G    A♭    B    C
C♯ C♯    D♯    E    F♯    G♯    A    C    C♯ C♯    D♯    E    F♯    G♯    A    B♯    C♯
D♭ D♭    E♭    F♭    G♭    A♭    A    C    D♭
D C    D    E♭    F    G    A♭    B    C
D♯ D♯    F    F♯    G♯    A♯    B    D    D♯ D♯    E♯    F♯    G♯    A♯    B    C♯♯    D♯
E♭ E♭    F    G♭    A♭    B♭    C♭    D    E♭
E E    F♯    G    A    B    C    D♯    E
F F    G    A♭    B♭    C    D♭    E    F
F♯ F♯    G♯    A    B    C♯    D    F    F♯ F♯    G♯    A    B    C♯    D    E♯    F♯
G♭ G♭    A♭    B♭♭    C♭    D♭    E♭♭    F    G♭
G G    A    B♭    C    D    E♭    F♯    G
G♯ G♯    A♯    B    C♯    D♯    E    G    G♯ G♯    A♯    B    C♯    D♯    E    F♯♯    G♯
A♭ A♭    B♭    C♭    D♭    E♭    F♭    G    A♭

Om de theorie over de harmonische mineur toonladders af te sluiten, geven we je een tweetal shapes die je kunt gebruiken om een harmonische mineur toonladder te oefenen.


Melodische mineur toonladders

Naast natuurlijk en harmonisch mineur bespreken we nog een derde vorm van de mineur ladder. Als je in de natuurlijke mineur toonladder 6de en de 7de toon verhoogt, ontstaat de melodische mineur toonladder. Omdat nu zowel de 6de en 7de toon verhoogd zijn, vermijd je de overmatige secunde die je in de harmonische mineur toonladder bent tegengekomen. Zodoende loopt de melodie mooi door, vandaar de naam melodische mineur toonladder.
Naast de verhoging van de 6de en 7de toon is er nog een verandering. Als je melodisch mineur toonladder stijgend speelt heb je te maken met de verhogingen van de 6de en 7de toon (de melodie loopt mooi door). Als je de toonladder dalend speelt vervallen de verhogingen, en klinkt de toonladder als de natuurlijke mineur toonladder.
Als we de voorgaande tabel met toonladdertypen uitbreiden, ziet dat er als volgt uit:

Toonladder type Noten
A mineur natuurlijk a b c d e f g a
toonsafstand 1 ½ 1 1 ½ 1 1
A mineur harmonisch a b c d e f g♯ a
toonsafstand 1 ½ 1 1 ½ 1 ½
A mineur melodisch stijgend a b c d e f♯ g♯ a
toonsafstand 1 ½ 1 1 1 1 ½
A mineur melodisch dalend a g f e d c b a
toonsafstand 1 1 ½ 1 1 ½ 1

Als laatste overzicht geven we je nog alle melodische mineur toonladders, in een handige tabel.

Overzicht toonladders melodisch mineur
Toonladder Noten stijgend Noten dalend
A A    B    C    D    E    F♯    G♯    A A    G    F    E    D    C    B    A
A♯ • B♭ B♭    C    D♭    E♭    F    G    A    B♭ B♭    A♭    G    F    E♭    D♭    C    B♭
B B    C♯    D    E    F♯    G♯    A♯    B B    A    G    F♯    E    D    C♯    B
C C    D    E♭    F    G    A    B    C C    B♭    A♭    G    F    E♭    D    C
C♯ • D♭ C♯    D♯    E    F♯    G♯    A♯    C    C♯ C♯    B    A    G♯    F♯    E    D♯    C♯
D D    E    F    G    A    B    C♯    D D    C    B♭    A    G    F    E    D
D♯ • E♭ D♯    F    F♯    G♯    A♯    C    D    D♯ D♯    C♯    B    A♯    G♯    F♯    F    D♯
E E    F♯    G    A    B    C♯    D♯    E E    D    C    B    A    G    F♯    E
F F    G    A♭    B♭    C    D    E    F F    E♭    D♭    C    B♭    A♭    G    F
F♯ • G♭ F♯    G♯    A    B    C♯    D♯    F    F♯ F♯    E    D    C♯    B    A    G♯    F♯
G G    A    B♭    C    D    E    F♯    G G    F    E♭    D    C    B♭    A    G
G♯ • A♭ G♯    A♯    B    C♯    D♯    F    G    G♯ G♯    F♯    E    D♯    C♯    B    A♯    G♯

Om de theorie over de melodische mineur toonladders af te sluiten, geven we je een tweetal shapes die je kunt gebruiken om een melodische mineur toonladder te oefenen.




In de jazzmuziek wordt, met name voor solospel en improvisaties, veel gebruik gemaakt van de zogeheten Bebop toonladders. Er zijn drie verschillende Bebop toonladders, te weten de Bebop Majeur, Bebop Dorisch en Bebop Mixolydisch. Deze termen vallen samen met kerktoonladders, waarvan we de theorie hebben uitgelegd in MUZIEKTHEORIE | TOONLADDERS, en in de E-boeken "Muziektheorie: overzichtelijk en praktisch", en "Nieuwsbrief Special: Kerktoonladders", beiden te vinden onder PROGRAMMA'S & DOWNLOADS | E-Boeken.

Daarnaast wordt in de jazzmuziek ook gebruik gemaakt van hele toon (Whole-Tone) toonladders, chromatische toonladders, half-heel (Diminished Half-Whole) en heel-half (Diminished Whole-Half) toonladders. Voor onze funktheorie is dat allemaal wat minder van belang, hoewel funkgitaristen die hun roots in de jazz hebben, zo af en toe nog wel eens wat van deze exotische toonladders in hun muziek, solospel en improvisatie verwerken. Mocht je over deze toonladders meer willen weten, dan kunnen we je de volgende boeken aanraden:

Jazz Scales for Guitar van Corey Christiansen. Mel Bay Publications, Inc., ISBN-10: 0786692553, ISBN-13: 978-0786692552.

All Blues Soloing for Jazz Guitar: Scales, Licks, Concepts & Choruses van Jim Ferguson. Guitar Master Class Publications, ISBN-10: 0786642858, ISBN-13: 978-1933102047.

The Jazz Theory Book van Mark Levine. Sher Music, ISBN-10: 1883217040, .ISBN-13: 978-1883217044



Slagritmes


Het basisritme van funk

De meest funk en smooth-jazz slaggitaarpartijen zijn gebaseerd op 16de (zestiende) noten in een tel. In de maat zelf worden de zestiende noten vaak deels als "chicken scratch" gespeeld, waarover je alles kunt terugvinden in het website-onderdeel MUZIEKGENRES | REGGAE. Je bereikt dit effect door je linkerhand licht op je gitaarhals te laten rusten (zodat de snaren gedempt worden), en dan speel je met je rechterhand het ritme, beginnend met een downstroke, en dan "alternate picking", dus downstrokes gevolgd door upstrokes. Dit "chicken scratch" effect is net zo belangrijk als het syncoperen (het op een andere plaats in het ritme spelen van de benadrukte noten), het gebruikmaken van septiem (7) akkoorden, en een groove die vooral door de basgitarist wordt aangestuurd.

Er zijn letterlijk honderduizenden verschillende manieren om een funky slagritme te spelen, onderstaand geven we je een zestal audiovoorbeelden waarin je duidelijk het "chicken scratch" (ook wel "dead notes" of "ghost notes") effect kunt horen, verschillende manieren van het aanslaan van de snaren, het gebruik van effectpedalen (de Wah-Wah is een veelgebruikt pedaal), het dansbare karakter van de muziek, het accentueren en syncoperen, en ga zo maar door.

Voorbeeld 1
 Voorbeeld 2
 Voorbeeld 3
Voorbeeld 4
 Voorbeeld 5
 Voorbeeld 6

Met funk - zoals met elke andere muziekstijl - is de beste manier om je skills te ontwikkelen, het transcriberen (uitschrijven) van muziek, en vooral heel veel luisteren naar, en het naspelen van je favoriete artiesten. We geven als tips wat "heavy hitters" (grootheden in de funkmuziek), waar je naar zou kunnen luisteren.

Nile Rodgers: Rodgers' vlekkeloos ritmespel gaf meteen een identificeerbare klank aan de hits van Chic van de jaren 70 en begin jaren '80. De meest bekende hit is "Le Freak", een gitaarspelorgie van triades, regels met één noot en double stops. Zijn ritmegevoel voor funk is ongeëvenaard, en voor de niet-ingewijden ook ongrijpbaar.

Al McKay: de grote man achter de funky slagritmepatronen van Earth, Wind & Fire. Luister maar eens naar het nummer "Getaway" voor een naadloze aansluiting van het gitaarspel bij de massieve percussie van deze song. McKay is ook een meester in het creëren van "dualguitar funk grooves", zoals te horen is in het intro van "Shining Star".

Tony Maiden: een gitarist met een ongelooflijk pallet aan slagritmes, vaak met een grote vrijheid en geïnspireerdheid die zijn weergvae niet kent. Beluister maar eens zijn super-funky "single-note grooves" in "Dance With Me" (van Rufus featuring Chaka Kahn), of "Once you get Started" van het album "Rufusized".

Prince: een prachtig voorbeeld van zijn speelstijl vind je terug in het nummer "Lady Cab Driver" uit 1999, waarin Prince ongekend strak het ritme aangeeft.

Cory Wong: Cory Juen Wong is een Grammy-genomineerde Amerikaanse gitarist, bassist, songwriter, podcast-host en producer. Hij is zowel actief als solo-artiest als in samenwerking met anderen, onder andere in de band Vulfpeck. Zijn muzikale achtergrond bestaat uit verschillende genres, waaronder jazz, rock en funk. In de hedendaagse funk is Cory Wong met recht de meest virtuoze en charismatische gitarist van het moment. Hij staat bekend om zijn improvisatietalent, zijn speelse geest en vooral zijn soepele en vloeiende gitaarwerk.

De tabulatuur van funkmuziek ziet er altijd indrukwekkend uit, zeker als er voornamelijk zestiende noten worden gespeeld. In de tabulatuur wordt met de X, en soms genoteerd als (X), aangegeven waar de "dead notes" worden gespeeld. Het spelen van zestiende noten in één tel is bijna niet mogelijk zonder alternate picking te gebruiken (dus:  ). De meeste funkgitaristen blijven, losjes uit de pols, het zestiende noten op en neer ritmes spelen, ook als er geen zestien noten in de tabulatuur staan genoteerd, maar een aantal minder. Dat helpt om een groove rotsvast te blijven houden. Je beweegt je slaghand een paar milimeter weg van de snaren als je niet wilt dat die snaren moeten klinken, maar je blijft in het zestiende ritme.

We hebben een paar videofragmenten waarbij je ziet hoe strak dat je in het zestiende-noten ritme moet blijven, om funkslaggitaar te laten werken. Je ziet in de video fragmenten ook, dat als er geen noten worden gespeeld, er dead notes voor in de plaats komen, of de slaghand (de rechterhand) blijft in ieder geval dezelfde op-en-neer gaande beweging maken, met als enige doel, het ritme te blijven vasthouden. Ook als je slechts enkele noten in een riff of lick speelt.


Het linker videofragment is uit een online cursus van Cory Wong, het rechterfragment is uit een online cursus van Marty Schwarz.

De scratches in het slagritme kunnen ook bij "single-note lines" (funky spel over enkele snaren, we komen hier later op terug), gebruikt worden, zie onderstaande tabulatuurvoorbeelden:

Het al dan niet toepassen van scratches in single-note lines is een kwestie van smaak. Wat gebeurt er op dat moment in de band? Hoe is de vibe? Heb je als gitarist de hoofdrol en wil je de groove compleet overnemen, of wordt in het muziekstuk slechts een korte fill of riff verwacht? Je beslist dit, in samenspraak met de band, zelf.

Het kan nog veel gecompliceerder worden, waarbij alles wat je funky sound bepaald, werkelijk met je speelhand moet gebeuren. Als je het onderstaande voorbeeld bekijkt en je zou niet goed sratchen/muten, dan zijn de scratches tussen de single-notes door simpelweg aanslagen over open snaren. Je krijgt dan een jengelend in plaats van funky effect.


Hieronder zie je twee dezelfde notenvoorbeelden, waarbij het eerste voorbeeld zonder scratch wordt gespeeld, en in het tweede voorbeeld wordt de hele maat opgevuld met scratches. De kunst is, om het eerste voorbeeld toch met een zestiende noten slag te spelen, maar dan zonder de snaren tussen de akkoorden door, aan te raken. Door continu in het zestiende noten patroon te blijven denken, ook als er geen scratch wordt verwacht, houd je je groove zo strak en funky mogelijk.


Intermezzo: Dorische toonladder

Dorische harmonieën komen veel voor in funk, bijvoorbeeld als afgeleide van de Jazz Bebop toonladders. zie de muziektheorie over de jazz en funk toonladders hiervoor. Zie voor een uitgebreide uitleg van modi het websitedeel MUZIEKTHEORIE | TOONLADDERS, en in de E-boeken "Muziektheorie: overzichtelijk en praktisch", en "Nieuwsbrief Special: Kerktoonladders", beiden te vinden onder PROGRAMMA'S & DOWNLOADS | E-Boeken.
We geven een korte, theoretische beschouwing over de Dorische toonladder (modus), die afkomstig is uit de zogeheten kerktoonladders, voordat we met de funk slagritmes verder gaan.

Kerktoonladders zijn belangrijke tonenreeksen die zelfs heden ten dage nog veel in moderne muziek gebruikt worden. Ook de bekende majeur en mineur toonladders behoren van origine tot de kerktoonladders. De majeur toonladder is ontleend aan de Ionische kerktoonladder, en de mineur toonladder aan de Aeolische kerktoonladder. In het Engels worden kerktoonladders "Church modes", of nog korter "Modes" of "Scales" genoemd. De namen van de kerktoonladders zijn Ionisch, Dorisch, Frygisch, Lydisch, Mixolydisch, Aeolisch en Locrisch.
Men gebruikte voor kerkmuziek tot omstreeks het jaar 1000 slechts 7 van de 12 tonen, te weten C D E F G A B.
Uit die tijd stammen de kerktoonladders. Deze toonladders worden uitsluitend op de witte toetsen (van een piano) gespeeld, en afhankelijk van de toon waarmee je begint, krijg je een bepaalde kerktoonladder.

Naam toonladder Begintoets Noten toonladder Gebruikt in ...
Ionisch C C   D   E   F   G   A   B   C Country & Western, kinderliedjes, pop, jazz
Dorisch D D   E   F   G   A   B   C   D Pop, jazz, (symfonische) rock
Frygisch E E   F   G   A   B   C   D   E Flamenco
Lydisch F F   G   A   B   C   D   E   F Filmmuziek (heeft een wat dreigende klank)
Mixolydisch G G   A   B   C   D   E   F   G Blues, soul, jazz
Aeolisch A A   B   C   D   E   F   G   A Standaard mineur toonladder
Locrisch B B   C   D   E   F   G   A   B Jazz (met verminderde akkoorden)

Je ziet aan de tabel dat veel modi in de funk en jazz worden gebruikt, waarbij Dorisch en Mixolydisch het meest voorkomen, vaak gemengd met de natuurlijke, harmonische of melodische mineur toonladders, de Bebop toonladders, etc. Kerktoonladders gebruiken is een complexe aangelegenheid, zeker als je de oorspronkelijke 7 noten in een toonladder, gaat integreren in het huidige systeem van een octaaf (12 noten). Gelukkig kunnen bovengenoemde bronnen van onze website je daarin verder helpen.

Terug naar de slagritme theorie. Je kunt als oefening bijvoorbeeld een Dorische riff spelen over een Bm7 E9 akkoordprogressie, zoals je hieronder ziet:


Enkele Dorische riffs (smooth jazz/funk stijl) die je over deze progressie zou kunnen spelen zijn:

Voorbeeld 1

     


Voorbeeld 2

     


Voorbeeld 3

     


Algemene slagritme voorbeelden

We geven je een aantal slagritmes uit de funk, die je kunt gebruiken als oefenmateriaal. Alle notenvoorbeelden zijn een soort bouwstenen, die je met elkaar kunt verweven, of kunt gebruiken om zelf met slagritmes te experimenteren.



Een voorbeeld van een relatief eenvoudige 12-Bar Funk, waarbij gebruik wordt gemaakt van een E9 akkoord, dat opschuift naar een A9 en een B9 akkoord.



Slides maken op een akkoord is een integraal bestanddeel van het funk repertoire. Vaak neemt men de positie in één fret vóór het eigenlijke akkoord, en je maakt dan de slide. Je moet het effect niet teveel overdrijven en gebruiken, dan heb je de maximale slide impact in je muziekstuk.



We stappen even in James Brown territorium. Als je een dominant 9 akkoord speelt, bijvoorbeeld een E9, dan is je pink vrij om andere of aanvullende noten te spelen. Onderstaand voorbeeld laat zien hoe je met de pink een E9 akkoord een E13 akkoord maakt.



Onderstaand voorbeeld combineert een slide naar een E9 akkoord, waarna een 13de noot wordt toegevoegd, en we doen er nog een "single note" riff bij (daar komen we verderop in dit website onderdeel nog op terug). We kennen in funk de "one chord vamp", waarbij je in je muziekstuk uitgaat van één centraal akkoord, en dat varieert met slides (van een fret ervoor tot een fret erna, dat is allemaal mogelijk), 13de noot toevoegt, etc. Deze variaties zorgen ervoor dat het muziekstuk, zelfs met één centraal akkoord, nooit saai wordt.



Triaden ("Triads") zijn absoluut fundamenteel in funk muziek. Grote akkoorden (bijvoorbeeld het hiervoor gebruikte E9 akkoord) worden teruggebracht naar kleinere fragmenten, die erg goed in een funky groove passen. Onderstaand een triade-voorbeeld met een klassieke twee akkoorden groove. Als je pas begint met funk spelen, is het handig triaden op de 4de (G snaar), 5de (B snaar) en 6de (hoge E) snaar te spelen. De triade hieronder is een A mineur die we spelen in een E mineur shape (vorm), een G in de D shape en een A mineur in de D mineur shape.



De funkmaster Nile Rodgers (Chic) maakt weer even zijn rentrée in onze theorie. Hij gebruikt heel veel triaden over alle mogelijke snaren in zijn grooves, waarbij het afdempen (muten) van de snaren die niet in een traide worden gebruikt, wel erg lastig is. Je vingers moeten deels snaren indrukken, en deels de erboven en eronder gelegen snaren dempen. Dit is best een complexe speelwijze.



In het nummer "Cut the Cake" van Average White Band hoor je een mooi voorbeeld van een "one chord vamp" (A7), door het akkoord op verschillende posities op de gitaarhals te plaatsen. De groove wordt verfraaid door slides en hammer-ons.



We keren weer terug naar Nile Rodgers. Onderstaande lick is opgebouwd rondom een B♭m akkoord, maar maakt tevens slim gebruik van een aantal noten op de 6de snaar (hoge E), om melodische accenten aan de lick toe te voegen.



Je kunt één type akkoord gebruiken om in funk een groove te componeren. Onderstaand voorbeeld gaat uit van Majeur 7 (septiem) akkoorden, die in allerlei verschillende posities op de gitaarhals worde geplaatst. In deze lick worden er drie verschillende majeur 7 versies gespeeld, door gebruik te maken van de A, D en E shape variaties.



Als je technieken als hammer-ons en pull-offs gebruikt op barré funk akkoordprogressies, wordt een lick bijzonder levendig. Onderstaand voorbeeld hoe je een progressie opbouwt, door de positie van de akkoord shapes te veranderen. De eerste keer zie je, dat het Am7 en het B♭maj7 akkoord worden gespeeld met behulp van de E shapes. Bij de tweede keer worden de akkoorden gespeeld met D shapes. Dit geeft een bijoznder funky effect.



Het volgende voorbeeld is een "hook" (spreek uit: hoek), gebaseerd op geoctaveerde G en A noten. Het lastige hier is natuurlijk het dempen (muten) van de snaren die niet in de hook worden gebruikt. Een hook overigens, is een muzikaal idee, riff of frase, die gebruikt wordt om een song direct herkenbaar te maken voor de luisteraar. Een hook vind je vaak in, of is onderdeel van, de refreinen (choruses). Het tweede voorbeeld is een hook in Em octaven, en en het 3de voorbeeld is een bijzonder complexe toepassing van geoctaveerde shapes.



Slagritmes gebaseerd op bestaande songs

Een aantal andere slagritme uittreksels, ditmaal van bestaande funk/smooth jazz songs en artiesten, die ook een bron van inspiratie voor je kunnen zijn.

Average White Band
Pick Up the Pieces




Chic
Le Freak




Joe Walsh
Funk no. 49




Earth, Wind & Fire
Fantasy




James Brown
Get Up! (I Feel Like Being a Sex Machine)




Tot zover de theorie over slagritmes, waar we nog vele webpagina's verder mee zouden kunnen vullen. Je zult merken dat zelfstudie van een funk/smooth jazz slagritme een flinke kluif is. Wij raden daarom aan om lessen te nemen bij een in funk/(smooth)jazz gespecialiseerde muziekleraar. We kunnen je rustig mededelen dat een "standaard" gitaarleraar te weinig van funk en jazz snapt, om je verder te helpen (geloof ons, we spreken uit ervaring).

Single note themes, fills en licks


In deze sectie gaan we nader in op single note themes, fills en licks etc., wat allemaal technieken zijn om variatie in je funkritme aan te brengen, accenten in je spel te integreren en je grooves meer "catchy" te maken. Bij een aantal voorbeelden die we zullen presenteren, hebben we ook backing tracks en speelvoorbeelden.

Open snaren in funk riffs

Het gebruik van open snaren in funkmuziek kan vaak als een solide, mooie basis worden gebruikt om riffs en licks te componeren. Favoriet zijn de "open" E, A en D snaren (6de, 5de en 4de snaar), maar je kunt natuurlijk altijd een capo gebruiken om de open snaren in afwijkende toonsoorten te gebruiken.

Een open E riff geeft altijd fraaie resultaten. Je gebruikt de open lage-E snaar als een soort basnoot voor je riff. Onderstaand voorbeeld laat een "single note groove" zien, die je nog verder kunt verfraaien met hammer-ons, pull-offs, bends, slides etc. Let er wel op dat als je de riffs langzamer gaat spelen, je toch nog steeds een funky groove en ritmische structuur handhaaft.



Het tweede voorbeeld is een open Am funk riff, wat een beetje blues en rock invloeden bevat. Je weet dat funkmuziek bijzonder veelzijdig is, en dus rustig gebruikt kan worden met blues, rock, jazz en zelfs reggae effecten. In dit voorbeeld gebruiken we een chromatische notenvolgorde, en we gebruiken een soort mini Cmaj7 arpeggio, om de riff te completeren.



Het onderstaande voorbeeld is een combinatie waarin een riff met behulp van open snaren en akkoorden tot stand komt. Standaard open akkoorden zoals C, A, G etc., die over alle zes de snaren, inclusief open snaren, worden gespeeld, lenen zich niet voor funk, maar een open snaar laten doorklinken met akkoordfragmenten erbij, kan zeer zeker een welluidend stukje funk zijn. Het onderstaande dominant 7 akkoord gebruikt een E7 en een A7 triade, vermengd met open snaren.



Double stops

In de vorige sectie hebben we al een aantal voorbeelden laten zien met double stops, wat in funkjargon "two note funk" wordt genoemd. Door het toevoegen van een funky groove, muten van snaren etc., worden double stop progressies bijzonder levendig. We beginnen met een voorbeeld van een melodische B mineur double stop riff.



De artiest Prince was een meester in alle genres, en zeker ook in funky gitaarspel. Onderstaande riff is in B Dorisch, en door de mutes toe te voegen creëer je als het ware een hook.



Majeur licks zijn vaak het meest verwaarloosde element van alle gitaar leadplay, en vaak ook het ritmespel. Je kunt majeur akkoorden opknippen in een soort mini akkoorden door middel van double stops, en daar funkgitaarpartijen omheen te bouwen. De toevoeging van slides in double stops geeft een prachtig funky effect. Dit geldt ook voor hammer-ons, pull-offs etc.



Single notes

Een wezenlijk onderdeel van een funk riff/lick is het gebruik maken van "single note" gitaarspel. Je zult er versteld van staan wat je allemaal met dit "single note" principe kunt bereiken in je spel. Zeker als je muting, groove, swing en versieringen als bends, slides en dergelijke toepast, ontstaat er een enorm effectief funky gevoel. Veel van die "single note" gitaarpartijen worden gebruikt als hook in een song.
Je weet dat 16de noten de basis van de funkritme vormen. Dat principe van 16de noten kun je ook toepassen in "single note" funk. Als je funkgitaar met een plectrum speelt, gebruik dan de alternate picking techniek, zie daarvoor MUZIEKTHEORIE | STRUMMING (SLAGRITMES).

De termen "single note riff", "single note lick" en "single note theme" worden in de funkliteratuur overigens constant door elkaar heen gebruikt, en de eerlijkheid gebied ons ook te zeggen, dat er geen wezenlijk grote verschillen tussen deze drie muzikale funkelementen bestaan.


Ondersteunende backing track  



We vervolgen met een klassiek voorbeeld van "single note" funkspel, populair geworden door Michael Jackson's album "Off The Wall". Door een eenvoudig A-mineurpatroon te gebruiken met e"string skippinge" (snaren overslaan), het toevoegen van muting en een kort chromatisch notenspel op de B snaar (5de snaar), wordt het een bijzonder goedklinkende riff.


Ondersteunende backing track  



Het voorbeeld hieronder is een eenvoudig twee noten patroon gedurende drie maten (let op de herhalingstekens in de tabulatuur!), waarbij in de vierde maat een mooi A mineur pentatonisch riffje wordt gespeeld.


Ondersteunende backing track  



Single note themes

In de volgende voorbeelden gaan we uit van een akkoordprogressie uit een smooth jazz/funk combinatie, waarbij we de volgende akkoorden gebruiken: Em7, Am7 en Baug7 (het laatste akkoord is eigenlijk een Baug7addC akkoord). Je ziet de posities op de gitaarhals hiernaast afgebeeld. Een audiovoorbeeld staat onder de akkoorden, zodat je weet hoe de akkoordprogressie klinkt.



Het eerste onderwerp dat we met de bovenstaande akkoordprogressie gaan bespreken, is "single note themes", een term uit de (smooth) jazz die alomtegenwoordig in de funk muziek wordt gebruikt. In de muziek is een thema een herkenbare muzikale zin of frase of melodie die als uitgangspunt dient voor de verdere muzikale compositie. Je zou dit een hook kunnen noemen.
Het thema kan letterlijk worden herhaald, maar bijvoorbeeld ook omgekeerd, worden gespeeld. Ook worden variaties in de lengte van de noten gebruikt. Een thema kan een afgerond geheel vormen, waarop bijvoorbeeld een serie aansluitende variaties wordt geschreven.

Je kunt in funk al een mooi thema bouwen met slechts twee noten. Deze noten creëren de volgende intervallen over de akkoordprogressie:
E over Em7 = Grondtoon (root)
E over Am7 = Kwint (5th)
D♯ over Baug7 = Terts (3rd)

Je hebt net geleerd dat als je een "single note riff" speelt, het funky effect het best wordt bereikt door met een gesyncopeerd 16de noten patroon te gebruiken. Probeer onderstaand voorbeeld ook eens omgekeerd te spelen. Je zult zien dat dit met een "single note theme" prima gaat. En denk eraan: als je met plectrum speelt, alternate picking toepassen.

Voorbeeld single note theme  



Single note themes over meerdere octaven

Het is altijd goed om riffs, licks, themes, hoe je de muzikale frase ook wilt benoemen, op meerdere posities van je gitaarhals te kunnen spelen. Hoewel er zes verschillende octaveringsmogelijkheden zijn voor het single note theme in onze akkoordprogressie, hebben we de drie meest gebruikelijke, in onderstaand voorbeeld verwerkt.

Voorbeeld single note theme  



Single note fill no. 1

Een voorbeeld van een fill heb je hiervoor al gezien, bij de "single notes" theorie. We breiden je kennis wat verder uit.
Veel beginnend funkgitaristen hebben de neiging om te pas en te onpas fills (riffs, licks, themes, wat dan ook) in het muziekstuk te verwerken. De fills dienen er echter voor om de puntjes op de i te zetten, en moeten niet de functie gaan vervullen dat het funknummer dik en stroperig, en veel te druk, gaat klinken (hoewel dat een kwestie van smaak is).
Veel funkgitaristen proberen fills te beperken en bijvoorbeeld slechts één fill per 4 maten te spelen, of een fill spelen als een muzieknummer naar een andere sectie beweegt, bijvoorbeeld tussen een couplet en een refrein.
Een mooie, spannende fill kan van een gewone, wat saaie slagritmepartij, iets opwindends maken. In het onderstaande voorbeeld is aan de groove van zojuist, een extra D noot toegevoegd , om variatie in het geheel te brengen. Vervolgens wordt de fill over het Baug7 akkoord gespeeld om een beetje een smooth jazz smaakje aan de fill toe te voegen. Daarnaast zijn er extra versieringen als hammer-ons en pull-offs toegevoegd.

Voorbeeld single note fill  



Single note fill no. 2

Onderstaande fill is een favoriet van veel smooth jazz en funk gitaristen. De hoogste vier snaren (D, G, B en hoge-E) om van een B7♯5𦛹 naar een B7𦛵♭9 te komen, en er is een slide toegevoegd op de D snaar. Het ziet er wat simpel uit, maar deze fill is zeker niet eenvoudig als deze op een hogere snelheid moet worden gespeeld.

Voorbeeld single note fill  



Single note fill no. 3

De volgende fill laat zien hoe de E mineur pentatonische toonladder (E G A B D) gebruikt kan worden.

Voorbeeld single note fill  



Single note fill no. 4

Onderstaande fill gebruikt triade mineur shapes (vormen) op de hooste snaren. De C mineur akkoord shape gebruikt de topnoten va het Baug7 akkoord, en de E mineur akkoordshape bereidt de luisteraar alvast voor op wat in de daaropvolgende maat van het muziekstuk gaat komen.

Voorbeeld single note fill  



Een single note theme zelf componeren

Je hebt nu kennis gemaakt met single note themes,fills, riffs, licks etc. Nu wordt het tijd eens te zien hoe je zelf een effectief thema schrijft binnen onze akkoordprogressie Em7, Am7 en Baug7, waarmee we alle voorbeelden begonnen zijn. Als je een instrumentaal nummer gaat schrijven, kies dan allereerst een toepasselijke toonladder. Voor ons voorbeeld gaan we hier uit van een E mineur blues toonladder (E G A B♭ B D). Begin met het allereerst schrijven van een eenvoudige melodielijn binnen deze toonladder, zonder accenten of fraseringen.

Voorbeeld single note theme  



De basis voor je "theme" staat, en je kunt nu versieringen als slides, hammer-ons, pull-offs, slides, bends en dergelijke, toevoegen. Je kunt ook ritmische fraseringen aanbrengen om de melodiestructuur naar een hoger niveau te tillen.

Voorbeeld single note theme  



Als je basis met versieringen en ritmischr fraseringen eenmaal staat, dan kun je riffs en licks toevoegen, om een langere muzikale frase te maken. Onderstaand voorbeeld laat je zien hoe je slides en articulaties binnen de E mineur blues toonladder (E G A B♭ B D), kunt componeneren.

Voorbeeld single note theme  



Om dit componeerstukje af te ronden, gaan we het "theme" uitbreiden met een ietwat gewijzigde B toonladder, en wel een B♭ Ionisch, welke de noten B C D E♭ F G A bevat. In het onderstaande voorbeeld wordt het "theme" als de "roep" in de muzikale frase beschouwd, en de B♭ lick (of riff), is het "antwoord". Door telkens het "theme" en de lick (riff) af te wisselen, kun je (veel) langere solo's componeren, die qua melodielijn welluidend blijven.

Voorbeeld single note theme  





Aanvullend oefenmateriaal


Studies voor solospel

Tot slot geven we je nog het nodige oefenmateriaal mee voor het bestuderen van (single note) themes, licks, riffs, etc. Het oefenmateriaal is grotendeels ontleend aan (smooth) jazz en funk studiemuziek. De tabulaturen zijn bijgevoegd. In een paar gevallen moet je gitaar in de "Drop D" stemming worden gebracht.

Oefenbestand 1 • 7 Licks
  D Majeur      110 bpm      00:35       audiobestand   

     

Oefenbestand 2 • George Benson stijl
  D Majeur      105 bpm      05:15       audiobestand   

     

Oefenbestand 3 • Steve Lukather stijl
  E Majeur      95 bpm      00:59       audiobestand   

     

Oefenbestand 4 • George Benson stijl
  G Mineur      115 bpm      09:43       audiobestand   

     

Oefenbestand 5
  C♯ Dorisch      110 bpm      00:59       audiobestand   

     

Oefenbestand 6 • Cory Wong stijl
  E Mineur      95 bpm      00:28       audiobestand   

     

Oefenbestand 7
  D Mineur      110 bpm      00:52       audiobestand   

     

Oefenbestand 8
  E♭ Majeur      110 bpm      00:46       audiobestand   

     

Oefenbestand 9
  D Mineur      120 bpm      01:00       audiobestand   

     


Extra backing tracks voor solospel

Op onze website vind je verschillende bronnen waar je nog veel meer studiemateriaal voor funk/(smooth) jazz/(neo soul) solospel met bijbehorende backing tracks kunt raadplegen, zie onder andere:

GITAAR & GEAR | PRAKTIJK | PLAY TOGETHER | "PLAY TOGETHER" FUNK • JAZZ
GITAAR & GEAR | PRAKTIJK | SOLO MASTER | FUNK • (NEO)SOUL • (SMOOTH) JAZZ
BACKING & SOLO TRACKS ALGEMEEN | "JAMZ" • FUNK
BACKING & SOLO TRACKS ALGEMEEN | "JAMZ" • JAZZ
BACKING & SOLO TRACKS ALGEMEEN | "JAMZ" • R&B
en de huidige module:
GENRES | FUNK • (NEO)SOUL • (SMOOTH) JAZZ

De extra backing tracks die we onderstaand aan je presenteren, zijn backing tracks bij bestaande songs. De solo's of slagritmes voor deze songs kun je met wat zoeken op internet, of het kopen van (song)books, gemakkelijk achterhalen. Een prachtige serie boeken met alles erop en eraan voor funk, jazz, soul etc., wordt uitgegeven door Hal Leonard Music Publications. Of je gebruikt deze backing tracks als extra materiaal om je eigen solo's te improviseren.
We hebben ervoor gekozen backing tracks te gebruiken met muziek van de jaren 60, 70 en 80 van de vorige eeuw, toen de eerste hoogtijdagen van funk, smooth jazz, disco, soul en R&B plaatsvonden. "Old Skool Music" die wellicht gedateerd klinkt en wat uit de mode is, maar nog steeds erg cool overkomt.

Backing tracks genre: Funk


Average White Band • Pick Up The Pieces
  F Mineur      105 bpm      04:06       backing track audio   

James Brown • Papa's Got A Brand New Bag
  B Mineur      130 bpm      02:04       backing track audio   

Chic • Le Freak
  A Mineur      120 bpm      04:16       backing track audio   

Isley Brothers • It's Your Thing
  F Majeur      95 bpm      02:50       backing track audio   

James Gang • Funk #49
  A Mineur      90 bpm      03:55       backing track audio   

Meters • Cissy Strut
  A Mineur      90 bpm      03:03       backing track audio   

Parliament • Flash Light
  C Mineur      105 bpm      05:37       backing track audio   

Rare Earth • I Just Want To Celebrate
  D Mineur      90 bpm      03:38       backing track audio   


Backing tracks genre: R&B


James Brown • I Got You (I Feel Good)
  D Majeur      145 bpm      02:52       backing track audio   

Commodores • Brick House
  A Mineur      110 bpm      03:25       backing track audio   

Earth, Wind & Fire • Shining Star
  E Mineur      105 bpm      02:48       backing track audio   

Four Tops • I Can't Help Myself (Sugar Pie, Honey Bunch)
  G Majeur      125 bpm      02:48       backing track audio   

Marvin Gaye • I Heard It Through The Grapevine
  A♭ Majeur      120 bpm      05:04       backing track audio   

Rare Earth • Get Ready
  D Mineur      135 bpm      02:55       backing track audio   

Temptations • Ain't Too Proud To Beg
  C Majeur      120 bpm      02:37       backing track audio   

Temptations • My Girl
  C Majeur      105 bpm      02:52       backing track audio   


Backing tracks genre: Disco


A Taste Of Honey • Boogie Oogie Oogie
  C Majeur      125 bpm      03:40       backing track audio   

Donna Summer • Hot Stuff
  G Majeur      120 bpm      03:51       backing track audio   

Gloria Gaynor • I Will Survive
  A Mineur      115 bpm      03:17       backing track audio   

KC & Sunshine Band • Get Down Tonight
  F Mineur      110 bpm      03:13       backing track audio   

Ohio Players • Love Rollercoaster
  G Majeur      115 bpm      02:59       backing track audio   

Rick James • Super Freak
  A Mineur      130 bpm      03:14       backing track audio   

Sister Sledge • We Are Family
  D Majeur      120 bpm      03:40       backing track audio   

Bee Gees • Stayin' Alive
  B♭ Majeur      105 bpm      04:18       backing track audio   


Backing tracks genre: Soul


Aretha Franklin • Respect
  C Majeur      115 bpm      02:26       backing track audio   

Booker T. & The MG's • Green Onions
  F Mineur      70 bpm      02:46       backing track audio   

James Brown • Get Up! (I Feel Like Being A Sex Machine)
  E♭ Mineur      110 bpm      04:19       backing track audio   

Otis Redding • (Sittin' On) The Dock Of The Bay
  G Majeur      95 bpm      02:52       backing track audio   

Otis Redding • Knock On Wood
  E Majeur      110 bpm      03:07       backing track audio   

Sam & Dave • Soul Man
  G Majeur      115 bpm      02:38       backing track audio   

Wilson Pickett • In The Midnight Hour
  E Majeur      115 bpm      02:04       backing track audio   

Wilson Pickett • Mustang Sally
  C Majeur      110 bpm      03:52       backing track audio   




Als aanvulling op de theorie van dit website-onderdeel raden we je aan om naar het deel "Programma's & Downloads" te navigeren. Je vindt daar een grote hoeveelheid online en offline applicaties die je verder helpen met het uitdiepen van de theorie, en je ondersteunen bij het verder professionaliseren van je muziekkennis en je gitaarspel.



bronnen: muziekmaximaal.nl, wikikids.nl, Wikipedia, Wiktionary, timeline.carnegiehall.org, musicologie.baloney.nl, Kaliber Kunstenschool, pianoscales.org, LooperMan, Rhythm Method Top-Down Funk Tutorial, Fundamental Changes Guitar Lessons, Guitar Pro, JazzGuitar.be Guitar Lectures, SoundSlice, Hal Leonard Inc.